Obowiązki środowiskowe - jakie zobowiązania ma polski przedsiębiorca?

Społeczna odpowiedzialność biznesu w ciągu ostatnich lat objęła szczególnie swoim oddziaływaniem środowisko naturalne. Na ten kierunek wpłynęła nie tylko większa świadomość społeczeństwa w obszarze wpływu gospodarki na środowisko czy korzyści wizerunkowe dla firm, ale przede wszystkim prawo. 

Obowiązki środowiskowe przedsiębiorcy

Polski ustawodawca nałożył na przedsiębiorstwa szereg obowiązków środowiskowych i regulacji np. w zakresie gospodarowania odpadami i partycypacji w kosztach ich utylizacji czy emisji zanieczyszczeń. Część przepisów została wprowadzona w efekcie regulacji unijnych, ponieważ członkostwo w Unii Europejskiej obliguje państwa do przestrzegania ustanowionych przez nią przepisów środowiskowych.

Gospodarowanie odpadami

Przedsiębiorstwa, które wytwarzają odpady przemysłowe, w ramach gospodarowania odpadami mają obowiązek składać sprawozdania środowiskowe do Bazy Danych Odpadkowych (BDO)⁽¹⁾.

W rejestrze muszą umieścić ilość i rodzaj wytwarzanych przez siebie odpadów, które trafiają do środowiska naturalnego. Od 2021 roku bazę trzeba uzupełniać online na stronie bdo.mos.gov.pl.

W 2023 roku, podyktowana unijnym pakietem odpadowym, ma ruszyć Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP) (2), która zakłada m.in. przeniesienie odpowiedzialności finansowej na producentów odpadów opakowaniowych – firmy, które importują, nabywają wewnątrzwspólnotowo lub produkują opakowania i artykuły sprzedawane w opakowaniach na terenie Polski mają ponosić około 80% kosztów zbiórki, segregacji, recyklingu i utylizacji opakowań. Pozostałe koszty będą pokrywały samorządy lub Skarb Państwa.

Część przepisów, która reguluje ROP, obowiązuje już od stycznia 2021 – pełny start programu przesunęły opóźnienia legislacyjne wynikające z pandemii koronawirusa. Warto sprawdzać na bieżąco wytyczne ROP w zakresie produktów, które obejmie ta opłata środowiskowa.

Emisja zanieczyszczeń

Przedsiębiorstwa, których działalność wiąże się z emisją zanieczyszczeń wyprowadzanych do środowiska naturalnego muszą się z nich rozliczać i rejestrować je w Krajowym Ośrodku Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) (3).

Raporty o emisji szkodliwych substancji powinny zostać złożone do końca lutego każdego roku za ubiegły rok kalendarzowy. Przedsiębiorca musi umieścić w rejestrze m.in. urządzenia, instalacje, których użytkowanie wytwarza szkodliwe substancje, wielkość emisji, wielkość produkcji i charakterystykę surowców i paliw emitujących gazy i pyły, odstępstwa od dopuszczalnych wielkości emisji.

Kontrola emisji i koncentracji pyłów w powietrzu

Wraz z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031), za dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, ustanowiono kryteria dotyczące granicznych wartości koncentracji pyłów zarówno w przestrzeni miejskiej, jak i miejscach pracy, szczególnie pracy w warunkach przemysłowych.

Przestrzeganie norm jakościowych powietrza jest ważne z punktu widzenia zdrowia człowieka i funkcjonowania przedsiębiorstwa. Badania wskazują, że szkodliwe warunki powietrza:

• obniżają koncentrację i wydajność pracowników; wzrasta ryzyko wypadku przy pracy i chorób związanych z przebywaniem w zapylonym środowisku, a co za tym idzie – absencji pracowników,
• obniżają żywotność maszyn, które szybciej się zużywają i wymagają częstych napraw; ich awarie powodują przestoje w produkcji.

Przedsiębiorcy są zobowiązani do przestrzegania norm jakości powietrza i stałej kontroli, szczególnie istotnych z punktu widzenia szkodliwości dla zdrowia, stężenia pyłów zawieszonych: PM10 i PM2,5. Pyły są mieszaniną różnych cząstek, które różnią się wielkością i dzielą tym na frakcje. PM10 składa się z cząstek o aerodynamicznej wielkości poniżej 10 mikrometrów. PM2,5 zawiera cząstki o wielkości 2,5 mikrometrów, które mogą przedostawać się do krwiobiegu.

Systemy kontroli stężenia pyłów w powietrzu

Przedsiębiorstwa realizują obowiązek monitorowania stężenia zanieczyszczeń w powietrzu między innymi z pomocą stacji i czujników pomiarowych oraz urządzeń przenośnych do pomiaru jakości powietrza. Jednak nadzór manualny nad pomiarami nie dostarcza danych na bieżąco i z każdego miejsca jednocześnie. W kontroli i pomiarach sprawdza się sieć IoT i aplikacje, które pobierają i dostarczają dane z czujników automatycznie do urządzeń mobilnych pracowników, którzy mogą z nich korzystać w dowolnym miejscu i czasie.

Aplikacja do mierzenia jakości powietrza

Z myślą o ułatwieniu monitorowania parametrów powietrza zespół ANEGIS opracował aplikację do mierzenia jakości powietrza - Air Quality Measuring Application, która:

• gromadzi dane na temat poziomu stężenia PM10 i PM2,5 z czujników urządzeń pomiarowych zamontowanych w miejscach, które podlegają nadzorowi warunków pracy,
• odczytuje pomiary temperatury i wilgotności powietrza w halach produkcyjnych i pomieszczeniach biurowych.

Aplikacja automatycznie łączy się z siecią IoT i pobiera dane w dogodnym dla pracownika czasie, analizuje je i wizualizuje. Może wyświetlać dane dla jednego urządzenia lub łączyć dane z wielu urządzeń, zestawiać je i podawać wartości uśrednione.

Aplikacja umożliwia stałą i dokładną kontrolę parametrów powietrza bez konieczności dokonywania pomiarów manualnie przez pracowników w miejscu pomiaru. Pozwala na bieżąco reagować na zmiany w parametrach, aby dostosowywać je do standardów i dbać o bezpieczeństwo pracowników, ciągłość pracy i jakość produktów.

Informacje przekazywane przez aplikację można skoordynować z aplikacjami Dynamics 365, aby zapewnić pełną wydajność procesów, nieprzerwaną pracę maszyn i zespołu.

W Dynamics 365 Supply Chain Management ważnym elementem jest kontrola sieci IoT i reagowanie na informacje spływające z urządzeń – integracja aplikacji do pomiaru parametrów powietrza daje dodatkowe informacje o warunkach, które mogą mieć wpływ na jakość procesów i produkcję.

Dodatkowo przetwarzanie danych gromadzonych w aplikacji przez algorytmy sztucznej inteligencji w usłudze Azure Machine Learning Studio pomoże poznać dynamikę zmian w parametrach powietrza i wyszukać przyczyny zwiększonej/zmniejszonej wilgotności, temperatury czy zapylenia powietrza.

Koncepcja ekoefektywności

Kontrola i zmniejszanie emisji zanieczyszczeń środowiska jest działaniem ekoefektywnym.

Ekoefektywność to połączenie koncepcji wytwarzania wartości rynkowej z uwzględnieniem wpływu na środowisko – w efekcie powstaje wartość zarówno dla społeczeństwa, jak i przedsiębiorstwa przy utrzymaniu najmniejszego możliwego wpływu na środowisko.

Eksperci twierdzą, że istnieje korelacja między konkurencyjnością a poziomem ekoefektywności przedsiębiorstwa, tj. ekoefektywność jest niezbędna dla zachowania wysokiego poziomu konkurencyjności, ponieważ na rynku przetrwają jedynie przedsiębiorstwa innowacyjne i odpowiedzialne względem społeczeństwa (4). Wypełnianie obowiązków środowiskowych i ograniczanie szkodliwego wpływu na środowisko powinno być zatem elementem strategii społecznej odpowiedzialności biznesu każdego przedsiębiorstwa, któremu zależy na rozwoju.

‍

1. Baza Danych o Produktach i Opakowaniach oraz o Gospodarce Odpadami, https://bdo.mos.gov.pl/
2. Rozszerzona odpowiedzialność producenta w sektorze gospodarki odpadami, Instytut Jagielloński, 2020
3. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, https://www.kobize.pl/
4. Eco-innovation and International Competitiveness of Enterprises, Results for European Union Member States, Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe, 2020

‍